रेणुका भट्टराई ‘मञ्जरी’ – एकल नारीको संघर्ष र समाज परिवर्तनको अभियान

कपन अनलाइन

काठमाण्डौ ,फागुन १०/मिलन समबर्ती
समाजमा महिलाको अस्तित्व र अधिकारका विषयमा चर्चा हुँदा पनि, एकल महिलाका मुद्दा प्रायः गौण नै बन्ने गरेका छन् । अझै पनि विवाहपछिको जीवनलाई मात्र महिलाको पहिचान मान्ने परम्परागत सोच हट्न सकेको छैन । नारीलाई केवल श्रीमानको आश्रयमा सुरक्षित देख्ने मानसिकता परिवर्तन नभएसम्म, एकल महिलाहरूका लागि सहज जीवन यापन गर्न कठिन हुनेछ । तर, यस्ता सामाजिक मान्यताहरू विरुद्ध लड्दै, एकल महिलाहरूको आवाज बुलन्द पार्दै अगाडि बढ्ने केही अग्रणी व्यक्तित्वहरू छन्, जसले समाज परिवर्तनको इतिहास कोरिरहेका छन् । त्यस्ता सशक्त अभियन्तामध्ये रेणुका भट्टराई मञ्जरीको नाम अग्रस्थानमा आउँछ ।
पत्रकारिता र समाजसेवाको माध्यमबाट संघर्षको अभियान
काभ्रेपलाञ्चोकमा जन्मेकी रेणुका भट्टराई मञ्जरी केवल पत्रकार मात्र होइनन्, उनी एक समाज सुधारक पनि हुन् । पत्रकारिता मार्फत एकल नारीका सवाललाई सतहमा ल्याएर उनले गम्भीर बहसको वातावरण सिर्जना गरिरहेकी छिन् । महिलाका पीडा केवल व्यक्तिगत अनुभव मात्र नभई सामाजिक संरचनाको कमजोरी हो भन्ने सन्देश उनी आफ्ना लेखन तथा अभियानहरूबाट दिन खोज्छिन् ।
हाम्रो समाजमा महिलाहरूलाई विवाहपछि मात्र सुरक्षित भविष्यमुखी सोच्न लगाइन्छ । तर, श्रीमान् गुमाएपछि वा विभिन्न कारणले एकल जीवन बिताउनुपरेपछि उनीहरूलाई पुनः स्थापित हुन कठिन हुन्छ । आर्थिक परनिर्भरता, सामाजिक भेदभाव, मानसिक तनाव जस्ता समस्याहरूले एकल महिलाहरूलाई निराश बनाउने गर्छन् । तर, यस्ता पीडित महिलाहरूलाई मनोबल बढाउने, उनीहरूलाई सशक्त बनाउने कार्य आजको समाजमा अपरिहार्य छ । रेणुका भट्टराई मञ्जरीजस्ता अग्रजहरूले यस्तै अभियानलाई अगाडि बढाइरहेकी छिन्।
समाज परिवर्तनका लागि कलमको शक्ति !
पत्रकारिता केवल सूचना प्रवाह गर्ने माध्यम मात्र होइन, यो समाज परिवर्तनको बलियो हतियार पनि हो । पत्रकारले कलममार्फत सत्यको उजागर गर्छन्, अन्यायको विरुद्ध आवाज उठाउँछन् । अझ विशेष गरी महिलाहरूका लागि पत्रकारिता अझै पनि चुनौतीपूर्ण क्षेत्र हो । तर, समाजका तीतासत्य उजागर गर्ने, अन्यायको विरुद्ध निर्भीकताका साथ कलम चलाउने महिला पत्रकारहरू वास्तवमै प्रशंसनीय छन् ।
रेणुका भट्टराई मञ्जरीले आफ्नो पत्रकारिता यात्रालाई केवल समाचार लेखनमा सीमित नराखी, एकल नारीहरूको अधिकारका लागि बहस चलाउने, उनीहरूका समस्यालाई नीति निर्माण तहसम्म पु¥याउने प्रयास गरिरहेकी छिन् । उनका लेखनीहरू व्यक्तिगत अनुभूतिहरूमा मात्र सीमित छैनन्, ती लाखौं नारीहरूको साझा आवाज बनेका छन् ।
एकल नारी सशक्तिकरणको अभियान
एकल नारीहरूलाई समाजले सहानुभूतिपूर्ण दृष्टिले मात्र हेर्नेभन्दा पनि उनीहरूलाई सक्षम बनाउनेतर्फ ध्यान दिन आवश्यक छ । पुनः आत्मनिर्भर बनाउने, स्वरोजगारका अवसरहरू सिर्जना गर्ने, कानुनी अधिकार सुनिश्चित गर्ने, मानसिक रूपमा बलियो बनाउने जस्ता पहल अहिलेको समाजमा अपरिहार्य छन् । रेणुका भट्टराई मञ्जरीको अभियान यस्तै परिवर्तनको दिशामा केन्द्रित छ ।
उनी नेपालका ग्रामीण क्षेत्रका महिलाहरूका हकहितका विषयमा आवाज उठाउन मात्र सीमित छैनन् । नेपालका मौलिक साहित्य झ्याउरे कविता लेखन अभियानकी अभियन्ता समेत रहेकी भट्टराईले हाम्रो नेपाली मौलिक साहित्यलाई विश्वमा पु¥याउने अभियानमा छिन् । लोकगीतहरूलाई पनि अन्तर्राष्ट्रिय पहिचान दिने अभियानमा संलग्न छिन् । विशेष गरी गाउँगाउँमा मेलापात र गोठालो जाँदा गाइने झ्याउरे गीतलाई विश्वव्यापीकरण गर्ने प्रयास गरिरहेकी छिन् । नेपालको मौलिक संस्कृति र लोकगीतहरूको महत्व बुझाउँदै, तिनलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा स्थापित गराउने अभियानमा उनी लागिपरेकी छिन् ।
अन्त्यमाः एक प्रेरणादायी व्यक्तित्वलाई सलाम !
आजको युगमा एकल नारी हुनु कमजोरी होइन, यो आत्मनिर्भरताको अर्को नाम हो । समाजको समर्थन, उचित नीति, र सचेत नागरिक चेतनाले मात्र एकल महिलाहरूको जीवनलाई सहज बनाउन सक्छ । यस अभियानमा रेणुका भट्टराई मञ्जरीजस्ता पत्रकार र अभियन्ताहरूको भूमिका अतुलनीय छ । न्यायको लागि लड्ने, महिला सशक्तिकरणको पक्षमा अडिग रहने, र नेपाली संस्कृति तथा लोकसंस्कृतिलाई विश्वभर चिनाउने उनको प्रयासलाई सम्मान गर्नैपर्छ ।
रेणुका भट्टराई मञ्जरीलाई हार्दिक सलाम !

सहकार्य : कपन बानेश्वर साहित्यिक साप्ताहिक