सडक छेउमै जीविका चलाउन बाध्य सार्की समुदाय

कपन अनलाइन 

कञ्चनपुर, १८ फागुन । रेडिमेट जुत्ता चप्पलले गर्दा यहाँका सार्की समुदाय सडक छेउ बसेर थोत्रा जुत्ता चप्पल सिलाएर जीवन गुजार्न बाध्य छन् ।

फाटेका जुत्ता चप्पलमा हातैले सिलाएर आउने पैसाले सार्की समुदाय जीविका चलाउँदै आएका हुन् ।
झलारी बजारको सडक छेउ बसेर जुत्ता चप्पलमा सिलाईको कार्य गर्दै आउनुभएका ६० वर्षीय पदम सार्की आठ वर्षकै उमेरदेखि यस पेसामा संलग्न भएको बताउनुहुन्छ । बाजसंगै जुत्ता बनाउने काम सिक्नु भएका उहाँले छालाको अभाव र बजारमा पाइने रेडिमेड जुत्ताका कारण आफ्नो पेसा सङ्कटमा परेपछि जीविका चलाउन सडक छेउ बसेर फाटेका जुत्ता चप्पलमा सिलाइको कार्य गर्दै आउनुभएको हो ।

सिलाइको कार्य दैनिक पाइन्छ भन्ने भन्ने छैन उहाँले भन्नुभयो, “ग्राहक आएमा रु ५० देखि २०० सम्म कमाइ हुने गरेको छ । ग्राहक नपाइए कुनै दिन घाम तापेर सडकमै बस्ने गरेको छु । ”

सडक छेउमै बसेर दश वर्षको उमेरदेखि जुत्ता चप्पल सिउँदै आउनुभएका चन्दा सार्की समेत पुख्र्यौली पेसाबाट जीवन चलाउन कठिन भएको बताउनुहुन्छ । विगतमा सार्की समुदायले मात्रै जुत्ता बनाउने भएकाले आम्दानी गतिलै हुन्थ्यो उहाँले भन्नुभयो, “गाउँ घरमै पाइने छाला प्रशोधन गरी हातैले बनाइने जुत्ता बलियो र टिकाउने हुने भएकाले धेरै माग आउँथ्यो ।”

हाल बजारमा विभिन्न प्रकारका जुत्ता आउन थालेपछि पेसानै खोसिएमकाले फाटेका जुत्ता मात्र सिलाइ गरी बस्नुपरेको उहाँको भनाइ छ । पेसालाई आधुनिकीकरण गर्न नसक्दा र बजारमा आउने जुत्तासँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसकिँदा यो पेसानै छाडेर धेरैले मजदुरी गर्न थालेको हरि सार्की बताउनुहुन्छ । झलारी बजारमा मात्रै सडक छेउ बसेर झण्डै एक दर्जनले पुराना जुत्ता चप्पल बनाउँदै आएका छन् ।

महेन्द्रनगर बजार क्षेत्र, दैजी, सुडा र कृष्णपुरमा गरी ६० बढी व्यक्ति यस पेसामा संलग्न छन् । एक दशकदेखि परम्परागत रुपमा छालका जुत्ताका बनाउँदै आएका कञ्चन छाला जुत्ता उद्योगका सञ्चालक तुलाराम सार्की समेत पहिलेको जस्तो परम्परागत जुत्ताको बजार नरहेको बताउनुहुन्छ ।

उहाँका अनुसार पाँच वर्ष पहिले जुत्ता बनाएर बेच्दै आएका सार्की समुदायले मासिक रु ३० हजारदेखि ५० हजारसम्म आम्दानी गर्दै आएकामा हाल विदेशबाट निर्यात भई आएका जुत्ताका कारण परम्परागत जुत्ताको कारोबार घटेर चार÷पाँच हजारमा सीमित रहेको छ ।

जुत्ता बनाउँदै आएका सार्की समुदायसँग अर्को सिप नभएकाले सिलाइको कार्य गरी आउने रुपैयाँ कोठा भाडा र घर खर्चका लागि समेत नपुग्ने गरेको उनीहरुको भनाइ छ । सार्की समुदायका व्यक्ति भन्छन् “सरकारले पेसालाई आधुनिकीकरण गर्नका लागि आवश्यक तालिमको व्यवस्था, पेसालाई अगाडि बढाउन सहुलियत दरमा बिना धितो ऋणको व्यवस्था गर्नु पर्दछ ।

पहाडी क्षेत्रबाट वर्षौं पहिले बसाई सारेर आएका अधिकांश सार्की समुदायसँग आफ्नो स्वामित्वको जग्गा समेत छैन । धेरैजसो ऐलानी जग्गा र सार्वजनिक जग्गामा अस्थायी रुपमा बस्दै आएका छन् । सार्की समुदायका अगुवा भन्छन्, “गरिआएका पेसा खोसियो तर बस्नका लागि आफ्नै जग्गा भए हुन्थ्यो ।” रासस