काभ्रेको तिमाल क्षेत्र तामाङ संस्कृतिले पर्यटकीय गन्तव्य बन्दै
कपन अनलाइन, २६ साउन, २०७३राजधानी काठमाडौँ नजिकै रहेर पनि सरोकारवालाको बेवास्ताका कारण महत्वपूर्ण पर्यटकीय गन्तव्य काभ्रेपलाञ्चोकको तिमाल क्षेत्र ओझेलमा परेको छ । आन्तरिक तथा विदेशी पर्यटकको आकर्षक गन्तव्यका रुपमा रहेको सो क्षेत्रको पूर्वाधार विकास तथा प्रचारप्रसारको कमीले गर्दा पर्यटक पुग्न सकेका छैनन् । काठमाडौँदेखि करिब ७३ किलोमिटर दुरीको तिमाल क्षेत्र अनुपम प्राकृतिक सौन्दर्यताले भरिपूर्ण छ । समुद्री सतहदेखि एक हजार ९४० मिटर अग्लो तिमाल डाँडामाथि पुग्दा जो कोहीको मन फुरुङ्ग हुन्छ । लामो यात्राको थकान एकैछिनमा मेटिन्छ । फेदितिर सुनकोसीको नदी नागबेली बनेर बगेको छ । ग्रामीण जनजीवन, चिटिक्क मिलेका घरहरु, डाँडाकाडा, नदीसहितको पहाडी भौगोलिक दृश्यले यहाँ पुग्ने जोकोहीलाई आनन्दित तुल्याउँछ । पदयात्रासहित ग्रामीण पर्यटनको क्षेत्रको रुपमा यसको विकास गरिँदै लागिएको छ ।
डाँडाबाट दक्षिणतर्फ देखिने महाभारत चुरे पर्वतका हरिया डाँडा पखेरा, उत्तरतिर चाँदिका घेराझै टल्किएका हिमाल र लामो दुरीसम्म देखिने फाँट, र परम्परागत शैलीका नमुना बस्तीले थप सौन्दर्यता दिएको छ । यहाँबाट लाङटाङ, मनास्लु धौलागिरी क्षेत्रको रमणीय दृश्य अवलोकन गर्न सकिन्छ । प्राकृतिक र भौगोलिक विविधतासँगै यहाँको मुख्य आकर्षण भनेको तामाङ जातिको बस्ती र संस्कृति हो । गुरु रिम्पोछेको तपस्यास्थल यही भएकाले पनि तिमालको विशिष्ठता थपिएको छ । भन्डै एकसय ४० रोपनी क्षेत्रफलको तिमाल क्षेत्र स्थानीय पाँच (मेछे, चाँपाखुरी, नारायणस्थान, ठूलोपर्सेल र कानपुर) गाविसलाई समेटेर पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा विकास गर्न लागिएको हो ।
तिमालको पर्यटन विकासका लागि टे«किङ एजेन्सीज एसोसिएसन अफ नेपाल (टान) ले गुरुयोजनाका साथ अघि बढ्ने जमर्को गरेको छ । पर्यटनको प्रशस्त सम्भावना बोकेको यो क्षेत्रको व्यावसायिक प्रबद्र्धनका लागि यहाँका व्यवसायी उत्साहित देखिएका छन् । स्थानीयवासी एवम् टानका महासचिव कर्णबहादुर लामाले तिमालको पर्यटकीय पूर्वाधार विकाससँगै प्रचारप्रसार गरी पर्यटक आकर्षण गर्न योजनावद्ध ढङ्गले लागिपरेको बताए । टानले तिमाल क्षेत्रलाई टान पर्यटन स्मृति पार्क बनाउने प्रस्ताव गरेको छ । विगतका वर्षदेखिनै यो क्षेत्रको पर्यटन विकास गर्ने भनेर वार्षिक रुपमा रु पाँच लाख बजेट विनियोजन हुने गरेको थियो ।“तिमाल डाँडालाई पर्यटन स्मृति पार्कसँगै, स्थानीय संस्कृति झल्कने सङ्ग्रहालय, वनभोजस्थल आदि बनाउने योजना छ, यो पाँचवर्ष अघिकै योजना हो, समग्र विकास गर्न रु पाँच करोड बजेट पु¥याउने लक्ष्य छ,”–महासचिव लामाले भने । पर्यटकीय विकासका लागि टानले यो वर्ष वृहत गुरुयोजना बनाएर काम अघि बढाउन लागेको छ । त्यसका लागि सुरुमा रु ५० लाखको अनुमान गरिएको छ । नेपाल पर्यटन बोर्डका वरिष्ठ अधिकृत सन्तोष घिमिरेले यस्ता संभावना बोकेका नयाँ पर्यटकीय गन्तव्यको विकास प्रबद्र्धन गर्न बोर्डले निजी क्षेत्रसँग साझेदारीका साथ काम गर्ने बताए ।
पृथ्वीनारायण शाह र तामाङ राजा रेञ्जेन दोर्जेबीचको सम्बन्ध र कालान्तरमा रेञ्जेनको हत्या प्रकरणले तिमाल क्षेत्रको ऐतिहासिक पक्षलाई प्रकाश पारेको छ । पर्यटनको महत्वपूर्ण गन्तव्यका रुपमा रहेको तिमाल क्षेत्रको विकासका लागि स्थानीय समुदाय पनि उत्साहित ढङ्गले लागिपरेको स्थानीय लाप्साङ लामा दोङले बताए । तिमालको पर्यटन आकर्षणको रुपमा ग्रेट वुद्धिष्ट मास्टर ट्रेल, महाभारत लालीगुराँस ट्रेल, टान पर्यटन स्मृति पार्क, बोधिचित्त प्लान्टेसन एरिया, प्रशस्त मात्रमा क्यानोनिङ क्षेत्र, सुनकोसी नदीमा र्याफटिङ, गुफा छन् । धार्मिक महत्वको रुपमा नारायणस्थान मन्दिर गुरु रिम्पोछे गुफा, कृषि पर्यटन, तामाङ् परम्परा र संस्कृतिको महत्वपूर्ण क्षेत्र, स्काइ गेजिङ आदिले पर्यटक लोभ्याउँछ ।
पर्यटक पुग्न सडक सञ्चाल विस्तार पनि नभएको हैन, तर माथि बस्ने पूर्वाधार अभाव छ । छोटो पदयात्राका लागि उपयुक्त गन्तव्य पनि हो तिमाल । जैविक वनस्पति, (बोधिचित्त) कृषि पर्यटन आदिको सम्भावना बोकेको यो क्षेत्रमा पर्यटक बस्ने घर तथा शौचालयको व्यवस्था छैन ।
भएका सडक पनि प्रभावकारी सञ्चालन हुँदैनन् । तिमालमा जुनसुकै मौसममा उल्लेख्य सङ्ख्यामा पर्यटक पुग्ने गरेका छन् । तर लामो समय बिताउने गरी जार्दैनन् किनकी त्यहाँ पर्यटकीय पूर्वाधारको कमी छ ।तिमाल बुद्ध धर्मको ऐतिहासिक योगस्थलका रुपमा पनि चर्चित छ । गोधुली हिमाल, आठौँ सताब्दीतिर बौद्ध गुरु रिम्पोछे ध्यान गरेको गुफा तथा लामो दुरीसम्म देखिने मनोरम दृश्यले आकर्षण बढाएको छ । अर्कोतर्फ धार्मिक महत्वको बोधिचित्तको उद्गमस्थलको रुपमा रहेको तिमाले विश्वको ध्यान खिचेको छ । पयदयात्रा र पर्वतारोहण क्षेत्रमा आबद्ध यहाँका बासिन्दा पछिल्लो समय बोधिचित्तको व्यावसायिक खेतीमा लागेका छन् । जसले गर्दा पर्यटनको माध्यमकाट उनीहरुको आम्दानीमा नयाँ आयाम थपेको छ । टानले उक्त क्षेत्रको हालै ‘मिडिया फेम ट्रिप’ गरेको थियो, जहाँ राष्ट्रियस्तरका १६ मिडिया तथा टानका पदाधिकारी र सदस्यको सहभागिता थियो ।
-(सिबी अधिकारी
